صندوق‌های سرمایه گذاری یک راه مطمئن برای سرمایه گذاری توسط افرادی است، که وقت، تخصص یا زمان کافی برای فعالیت مستقیم در بازار سرمایه را ندارند. در این نوشته با چیستی صندوق سرمایه گذاری و مزایای آن آشنا می شویم
همه افراد در طول زندگی خود به دنبال پیشرفت مالی هستند. پس انداز کردن پولی که هر روز ارزش خود را از دست می‌دهد به تنهایی کافی نیست و این سرمایه‌گذاری است که می‌تواند منجر به بهبود وضعیت مالی شود. برای تحقق این هدف آشنایی با انواع گزینه‌های سرمایه‌گذاری ضروری به نظر می‌رسد. یکی از سرمایه‌گذاری‌های رایج در جهان، سرمایه گذاری در بازار سرمایه یا بورس است که اگر به درستی و با مهارت انجام شود می‌تواند بازدهی مناسبی را به همراه داشته باشد.
بورس بازاری است که شرکت‌های مختلف سهام‌شان را در آن عرضه می‌کنند و مردم با خرید سهام این شرکت‌ها، نقدینگی لازم برای تامین مالی آنها را فراهم کرده و به کنترل تورم، رشد اقتصادی و پیشرفت جامعه کمک می‌کنند و در ازای آن در سودآوری شرکت‌ها سهیم شده و از آن نفع می‌برند.
به‌طور کلی دو روش سرمایه‌گذاری در بورس وجود دارد:
۱- سرمایه‌گذاری مستقیم
۲-سرمایه‌گذاری غیرمستقیم
سرمایه‌گذاری مستقیم که در آن شخص، دارای دانش و فرصت کافی برای انجام معاملات و آگاهی از اخبار، اطلاعیه‌ها و متغیرهای سیاسی، اجتماعی و اقتصادی اثرگذار بر بازار بوده و با این آگاهی نسبت به خرید یا فروش سهام شرکت‌ها اقدام می‌کند. اما طبیعتا همه افراد مهارت، اطلاعات و یا زمان کافی را برای سرمایه‌گذاری در بورس ندارند. این افراد می‌توانند به روش‌های دیگری در بورس سرمایه‌گذاری کنند. یکی از راه‌های سرمایه‌گذاری برای چنین افرادی، سرمایه گذاری غیر مستقیم از طریق صندوق‌های سرمایه‌گذاری است.
افراد به تناسب میزان سرمایه و ریسک‌پذیری خود می‌توانند در صندوق‌ها سرمایه‌گذاری کنند. این صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ایفای نقش واسطه مالی، سرمایه‌گذاری افراد مبتدی را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل کرده و این امکان را پدید می‌آورند که از طریق تشکیل سبد متنوعی از دارایی‌ها که هرکدام دارای ویژگی‌های خاص خود هستند، ضمن کسب بازدهی مناسب، ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یابد.
صندوق‌ها سرمایه‌گذاری نقدینگی دریافتی از مشتریان خود را در دارایی‌های مختلفی از جمله اوراق مشارکت، سهام، سپرده‌های بانکی، وجه نقد و سایر دارایی‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند و با این کار، علاوه بر تعیین استراتژی سرمایه‌گذاری گزینه‌های متنوعی برای سرمایه‌گذاری افراد به وجود می‌آورند.
برای کاهش ریسک و کنترل جریان نقدینگی صندوق‌های سرمایه‌گذاری قوانینی از طرف سازمان بورس اوراق بهادار لحاظ شده است:
صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجاز نیستند که از هیچ سهمی بیش از ۱۰ درصد در سبد خود داشته باشند. همچنین نمیتوانند بیشتر از ۳۰ درصد از سبد سرمایه‌گذاری خود را در یک صنعت خاص وارد کنند. علاوه بر این، نگهداری بیش از ۵ درصد از هر سهم فرابورسی برای صندوق‌های سرمایه‌گذاری مجاز نیست. صندوق‌های با درآمد ثابت هم نمیتوانند بیشتر از ۳۰ درصد از ترکیب دارایی‌های خود را در سهام سرمایه‌گذاری کنند.
مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری
صندوق سرمایه گذاری به عنوان یک روش سرمایه گذاری غیرمستقیم دارای مزایای زیادی است. برخی از مزیت‌های صندوق‌های سرمایه گذاری به این شرح است:
۱- تنوع در صندوق‌ها
صندوق‌های سرمایه گذاری دارای تنوع هستند. سرمایه‌گذاران بسته به میزان ریسک‌پذیری، اهداف و انتظارات خود می‌توانند یکی از انواع صندوق‌ها را انتخاب کنند. صندوق‌ها بسته به نوع سرمایه‌گذاری، ترکیب دارایی‌ها و نحوه پرداخت سود به گروه‌های مختلف تقسیم می‌شوند.
بعضی از صندوق‌ها برای کسانی مناسب‌اند که قصد دارند از سرمایه‌گذاری خود سود منظم و ثابت دریافت کنند. برخی دیگر مناسب کسانی هستند که می‌خواهند با پذیرش ریسک بیشتر فرصت بهره بردن از سودهای بالاتر را برای خود فراهم کنند، بعضی دیگر از صندوق‌ها نیز حد وسط را گرفته‌اند. در سایر تقسیم‌بندی‌ها، صندوق‌هایی داریم که در کالاهای مختلف مثل طلا، زمین و ساختمان یا محصولات کشاورزی و… سرمایه‌گذاری می‌کنند.
۲- مدیریت حرفه‌ای دارایی‌ها
صندوق‌های سرمایه‌گذاری توسط افراد متخصص مدیریت می‌شود که با بررسی تمام فرصت‌های سرمایه گذاری، ضمن انتخاب بهترین ترکیب ممکن، زمان مناسب برای معامله را شناسایی می‌کنند. از آنجا که حرفه اصلی این افراد معامله‌گری در بازار سرمایه است لذا امکان موفقیت و کسب سود توسط این افراد بیشتر از افراد عادی است.
۳- شفافیت اطلاعات
یکی از مهم‌ترین مزایای صندوق‌های سرمایه‌گذاری شفافیت اطلاعات سرمایه‌گذاری این صندوق‌هاست. هرچه قدر که جزییات سرمایه گذاری در برخی نهادهای پولی کشور مثل بانک‌ها شفاف نیست؛ سرمایه گذاری و دارایی صندوق‌های بورسی کاملا شفاف است. ارزش دارایی‌های صندوق به تفکیک دارایی‌های قابل معامله در بورس و سایر انواع دارایی‌ها به‌صورت روزانه اعلام و منتشر می‌شود.
علاوه براین به دلیل سخت‌گیری‌های سازمان بورس، صندوق‌های سرمایه‌گذار موظف به ارائه گزارش‌های منظم از ریز معاملات و سرمایه‌گذاری‌های انجام شده به صورت عمومی هستند.
۴- بازده مناسب صندوق‌های سرمایه‌گذاری
اگرچه همیشه سرمایه گذاری در بازار سرمایه با ریسک مواجه است؛ اما سرمایه‌گذاران انتظار دارند که متناسب با ریسکی که می‌گذیرند بازده مناسبی نیز کسب کنند. صندو‌های سرمایه گذاری به صورت میانگین عملکردی همانند بازار سرمایه کشور را ثبت کرده‌اند. برخی صندوق‌ها با موفقیت بسیار زیاد و هوش بیشتر گاهی بسیار بیشتر از بازده یکساله بازار سرمایه به مشتریان خود سود داده و برخی صندوق‌ها نیز موفق به کسب سودی به اندازه سود بازار سرمایه نشده‌اند. در هر دوی این حالات سود رسیده به مشتریان با توجه به ریسک کمتر سرمایه‌گذاری نسبت به روش مستقیم عدد معقولی بوده است.
۵- صرفه‌جویی ناشی از مقیاس
سرمایه‌گذاری در بورس هزینه‌های ثابتی از جمله هزینه به‌کارگیری نیروهای متخصص، گردآوری و تحلیل اطلاعات، انتخاب ترکیب بهینه سرمایه‌گذاری و… دارد. تقسیم این هزینه‌های ثابت بین همه سرمایه‌گذاران باعث می‌شود که هزینه سرانه سرمایه گذاری کاهش یابد. از طرفی صندوق‌های سرمایه‌گذاری با پرداخت کلیه هزینه‌های اجرایی مربوط به بورس مثل هزینه‌های دریافت سود سهام سرانه هزینه سرمایه‌گذاران را کاهش خواهد داد.
۶- کاهش قابل توجه ریسک سرمایه‌گذاری
صندوق‌های سرمایه گذاری به تناسب نوع فعالیت ریسک سرمایه‌گذاری را تا حد قابل توجهی کاهش می‌دهند. صندوق‌های سرمایه گذاری با تجمیع سرمایه‌ها امکان تنوع بخشی بیشتری به دارایی‌های خود را دارند و به اصطلاح همه تخم مرغ‌ها را در یک سبد نمی‌گذارند.
قدرتی که سرمایه‌گذاری جمعی به مدیران صندوق‌ها می‌دهد باعث می‌شود که امکان انتخاب سبدهای متنوع‌تری از دارایی‌ها فراهم باشد و ریسک کلی سرمایه‌گذاری کاهش یابد. این موضوع به خصوص در زمان افت بازار سرمایه یا افت جریان نقدینگی در بازار سرمایه بسیار حائز اهمیت است.
۷- امکان سرمایه گذاری با سرمایه‌های خرد و تجمیع سرمایه‌ها
از مزایای صندوق‌ها، امکان سرمایه گذاری با مبالغ خرد است. در حالی که حداقل قیمت معامله سهام در بازار بورس به طور مستقیم ۵۰۰ هزار تومان است و برای تشکیل یک سبد سرمایه گذاری شخصی چندین برابر این مبلغ نیاز است؛ در صندوق ها با مبالغ بسیار کمتر نیز امکان سرمایه گذاری وجود دارد. ارزش هر واحد صندوق سرمایه گذاری بسته به نوع صندوق از چند هزار تومان تا چندصد هزار تومان متغیر است و هر واحد صندوق به مثابه یک سبد از دارایی‌های مختلف است.
از طرف دیگر تجمیع سرمایه‌ها به صندوق‌های سرمایه‌گذاری این امکان را می‌دهد که قدرت چانه‌زنی خود را با نهادهای مالی مختلف نظیر بانک‌ها افزایش دهند و سود بالاتری برای سرمایه‌گذاران خود بسازند.
۸- سهولت در سرمایه گذاری
برای سرمایه گذاری در صندوق‌ها به دانش خاصی نیاز نیست. موسسات متعددی عملکرد صندوق‌های سرمایه گذاری را ارزیابی می‌کنند که می‌توانید با مراجعه به آنها و مقایسه عملکرد صندوق‌ها بهترین آن را انتخاب کنید. با انتخاب صندوق و مراجعه به آن تمام کارها به سادگی و سهولت توسط کارشناسان صندوق یا از طریق سایت صندوق صورت می‌پذیرد.
۹- نقدشوندگی سریع
هر سرمایه گذاری با توجه به اهداف خود می‌خواهد روزی اصل و سود سرمایه خود را نقد کند. سهولت نقدشوندگی یکی از مهم‌ترین فاکتورها در سرمایه گذاری است. صندوق‌ها، متعهد به حفظ قدرت نقدشوندگی سرمایه‌ها هستند؛ این در حالی است که گاهی اوقات حتی در بازار بورس امکان فروش برخی سهام‌ها وجود ندارد و سرمایه نقد نمی‌شود. با این همه و تحت هر شرایطی صندوق‌ها متعهد هستند که در زمان نیاز، اصل و سود سرمایه افراد را برای آنها نقد نمایند.
۱۰- ضامن نقدشوندگی
همان‌طور که گفته شد سرمایه گذاری در صندوق‌ها با ریسک همراه است و ممکن است در این سرمایه گذاری دچار سود یا ضرر شوید. برخی از صندوق‌ها با همراه کردن یه شرکت حقوقی مثل بانک یا بیمه نقد شوندگی سرمایه شما را تضمین می‌کنند. در برخی از انواع صندوق‌ها نیز اصل سرمایه گذاری شما مورد ضمانت قرار می‌گیرد. وجود شرکت ضامن نقدینگی در تاسیس صندوق الزامی نمی‌باشد. اما وجود یا عدم وجود آن می‌تواند ریسک سرمایه گذاری را تغییر دهد.
با توجه به ماهیت صندوق‌های سرمایه گذاری و مزایای ذکر شده، به نظر می‌رسد سرمایه گذاری در صندوق‌ها یک روش مطمئن برای سرمایه گذاری در بازار سرمایه به خصوص برای افرادی است که دانش یا تخصص کافی ندارند و یا نمی‌خواهند به بازار سرمایه به چشم شغل اول نگاه کنند.
فرناز میررمضانی
دانشجوی کارشناسی ارشد اقتصاد دانشگاه شهید بهشتی