فعالان بازار بورس در روز گذشته شاهد رشد ۱۷۵۷ واحدی شاخص کل بورس تهران بودند. اما با گذشت زمان فروش‌ها شدت گرفته و موجب عقب نشینی نماگرهای بازار شدند. به طوری که شاخص کل بازار بورس نسبت به آخرین جلسه کاری هفته پیش، افت ۲۰۸ واحدی را تجربه کرد.
رفتار روز گذشته بورس و بازار سهام، روایت‌ها و تحلیل‌های مختلفی را به دنبال داشته است که بررسی این تحلیل‌ها می‌تواند ما را در تشخیص چگونگی روند بورس تهران یاری کند. از دیدگاه این تحلیل‌گران دو عامل تحرکات بازار ارز و هیجانات ناشی از افزایش قیمت بنزین بیشترین تأثیر را بر شاخص کل بورس داشته اند. تغییر قیمت ناگهانی بنزین بازیگران بازار سهام را برانگیخت که اثرات بورسی این سیاست گذاری را مورد بررسی قرار دهند.
بورس و بنزین
از آنجایی که پالایشگاه ها تولید کنندگان اصلی بنزین هستند، پس از افزایش قیمت بنزین در روز جمعه، برخی از بورس بازان با تصور افزایش درآمد و سودآوری شرکت های پالایشی، برای خرید این سهام ها به صف نشستند. در حالی که با توجه به‌صورت‌های مالی پالایشگاه‌ها، دولت بنزین را از آنها با قیمت آزاد خریداری می‌کند و با نرخ‌هایی بسیار پایین‌تر به مصرف‌کننده می‌فروشد. به عبارتی آزادسازی نسبی قیمت بنزین به‌طور مستقیم هیچ تغییری در درآمد عملیاتی پالایشگاه‌ها ایجاد نمی‌کند. پیش از افزایش نرخ مصوب بنزین، نرخ خرید فرآورده های نفتی از پالایشگاه ها بر مبنای قیمت فوب این محصولات و با نرخ دلار نیمایی محاسبه می شد در نتیجه افزایش نرخ بنزین هیچ تغییری در این دو متغیر و در نتیجه فرآورده‌های نفتی شرکت های پالایشی ایجاد نخواهد کرد.
در روز گذشته سه شرکت بزرگ پالایشی یعنی پالایش نفت تهران، شیراز و لاوان اطلاعیه‌هایی را مبنی بر عدم تغییر سودآوری این شرکت ها با تغییر نرخ بنزین، روانه کدال کردند. انتشار این شفاف سازی تا حدودی موجب شد که از دامنه ی صعود قیمت سهام کاسته شود اما این ۳ نماد پالایشی اثرگذارترین نماد ها بر شاخص کل بورس بودند.
وضعیت خودرویی‌ها
با توجه به این که بنزین و خودرو بعنوان دو کالای مکمل بر روند تقاضای ی یکدیگر تأثیر می‌گذارند، برخی روایت‌ها افزایش قیمت بنزین را عاملی برای کاهش فروش و درآمد شرکت‌های خودرویی در آینده مطرح کردند. همین برداشت موجب ایجاد انتظار برای کاهش قیمت نمادهای خودرویی و در نتیجه ایجاد صف فروش گسترده برای این نماد ها همچون نماد “خودرو”، “خساپا”، “خپارس” و “خبهمن” در روز گذشته شد.
نکته‌ای که در این تحلیل نادیده گرفته شده، این است که بازار خودرو به رغم تمام انتقادات وارد شده بر آن، همچنان دچار مازاد تقاضا برعرضه است و پیش فروش این شرکت های همواره با استقبال قابل توجه همراه بوده است. بنابراین نمی‌توان رفتار این بازار را به سادگی تحلیل کرده و مورد پیش‌بینی قرار داد.
از طرف دیگر باید در نظر داشت که خودروسازان در نیمه نخست سال زیان‌های زیادی را تجربه کردند و با اتخاذ سیاست‌های مختلف سعی بر افزایش میزان عرضه خود داشتند که این مسئله چندان بر سودآوری این شرکت‌ها تأثیر داشته است. بررسی صورت‌های مالی دو خودروساز بزرگ کشور نشان می‌دهد که هزینه‌های متغیر تولید بر نرخ فروش خودرو ها غلبه دارد و در نتیجه عرضه بیشتر نه تنها موجب سودآوری نمی شود بلکه ضرر هر چه بیشتر این شرکت ها را به دنبال دارد.
این موارد نشان می‌دهد که صف‌های فروش نمادهای خودرویی صرفا در نتیجه افزایش قیمت بنزین ایجاد نشده است و عواملی در آن دخیل هستند که هیجانات ناشی از افزایش قیمت کالای مکمل موجب نادیده گرفتن آنها شده است.