شاخص کل بورس تهران که از دو هفته اخیر وارد مسیر نزولی شد، در هفته پایانی مرداد ماه با سرعت بیشتری در سراشیبی اصلاح قرار گرفت و به رکوردشکنی‌های نزولی جدیدی دست پیدا کرد. پس از ثبت قله تاریخی ۲ میلیون و ۷۸ هزار واحد در ۹ روز کاری گذشته، نماگر اصلی بورس تهران پس از فراز و فرود فراوان با کاهش ۹/ ۱۶ درصدی نسبت به اوج اخیر خود مواجه شده است و از این منظر در فاز اصلاحی قرار دارد. اما در صورت رسیدن نماگر اصلی بازار سهام به سطوح کمتر از یک میلیون و ۶۶۲ هزار واحد که حکایت از افت بیش از ۲۰ درصدی نسبت به قله ۱۹ مرداد دارد، می‌توان از ورود شاخص سهام به فاز خرسی خبر داد.
علل اصلاح شاخص کل و راهکارها
اکثر کارشناسان علاوه بر انتشار برخی اخبار منفی، علت افت اخیر شاخص بورس را حضور تعداد زیادی از سهامداران تازه‌وارد می‌دانند که با کوچکترین اصلاحی تصمیم‌های هیجانی در این بازار می‌گیرند و به منظور خروج سرمایه‌های خود از بازار و با قرار گرفتن در صف‌های فروش اقدام به عرضه سهام در بازار می‌کنند، این موضوع در هر شرایطی نمی‌تواند واکنش خوبی را در معاملات داشته باشد و با چنین رفتارهای هیجانی، معاملات این بازار را تحت شعاع تصمیم‌گیری‌های خود قرار می‌دهند.
سیاست‌های یک بام و دو هوای دولت در عرضه باقیمانده سهام دولتی در بورس، قوانین خلق‌الساعه و غیرکارشناسانه سیاستگذار بورسی و اعمال محدودیت‌های بیشتر بر بازار و کوبیدن بر طبل شایعاتی همچون نرخ سود ۲۲ درصدی سپرده‌های بانکی همگی از دلایلی بودند که نماگر سهام را به این مسیر سوق دادند. هر چند پس از رشدهای افسارگسیخته در یک سال گذشته، اصلاح قیمتی امری طبیعی محسوب می‌شود. در شرایط فعلی اما به‌نظر می‌رسد رفع محدودیت‌های خودساخته همچون دامنه نوسان قیمت، احترام به قانون عرضه و تقاضا در بازار و ممانعت از دخالت‌های دولتی، کاهش ریسک هسته معاملاتی با اندیشیدن راهکاری برای جلوگیری از هنگ سامانه‌های معاملاتی و افزایش ساعت معاملاتی بازار سهام بتواند به کمک بازار سهام آمده و مانع ورود این بازار به فاز خرسی شود. این در حالی است که طبق گفته برخی از فعالان بازار روند معاملات در وضع فعلی نشان‌دهنده آن است که نمی‌توان انتظار رشدهای غافلگیرکننده نظیر رشدهای اخیر صورت گرفته در این بازار را داشت.
آخرین‌باری که بورس تهران به فاز خرسی وارد شد، پاییز سال ۹۷ بود؛ جایی‌که شاخص کل سهام در ۹ مهرماه تا ارتفاع ۱۹۵ هزار و ۴۸۰ واحد صعود کرد و پس از آن در روندی نزولی تا محدوده ۱۵۴ هزار و ۵۵۰ واحد عقب‌نشینی کرد که بیانگر سقوط بیش از ۲۰ درصد این نماگر و ورود بورس تهران به فاز خرسی بود. این روند اما ۵۴ روز معاملاتی به درازا کشید و نوسان قیمت دلار مهمترین عامل عقب‌نشینی بیش از ۲۰ درصدی شاخص کل بود.
اکنون بسیاری از سهامداران نگران آینده بازار هستند و با تصور اینکه که بازار باز هم به مسیر صعودی خود باز می‌گردد یا خیر، بر سر دو راهی تصمیم‌گیری برای ماندن یا خروج از این بازار مانده‌اند، این درحالیست که نشانه‌های بازار حکایت از وجود روزهای روشن در بازار دارد و نباید سهامداران اصلاح چند روزه را که به دنبال چند ماه صعود بی وقفه شاخص بورس رخ داد را ملاک تصمیم‌گیری نهایی برای خروج سرمایه های خود در این بازار قرار دهند.
نقش حقوقی‌ها در بازار
امیرعلی امیرباقری، کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه در دو هفته اخیر یک سری از عوامل در کلیت بازار، در کنار یکدیگر قرار گرفتند و باعث ورود شاخص بورس به فاز اصلاحی عمیق شدند، گفت: این اصلاح عمدتا از جنس اصلاح قیمتی بود و رخ دادن آن در مدت زمان بسیار کوتاه باعث وحشت عمومی و درگیر شدن ذهن سرمایه‌گذاران در بازار شد.
وی ادامه داد: این امر منجر به فشار فروش افسارگسیخته‌ای شد که حتی تدابیر مقطعی هم موفق به مهار فشار فروش در بازار نشد.
امیرباقری چند عامل را به عنوان علت اصلی ورود شاخص بورس به فاز اصلاحی مطرح کرد و افزود: نخستین دلیل، روند صعودی پرقدرت اخیر شاخص بورس در بازار بود که در این میان حقوقی‌های بازار، قدری نسبت به عرضه در بازار کوتاهی کردند، آنها می‌توانستند با برخی از اقدامات خود از شدت عرضه‌ها و هیجان موجود در بازار بکاهند.
وی همچنین بیان کرد: حقوقی‌ها به عنوان وزنه سنگین و تعادلی در بازار تلقی می‌شوند که بهتر است گاهی در بازار با فروش‌های به موقع، عقلانیت را به بازار بازگردانند، اما این اتفاق رخ نداد و این موضوع باعث شد تا شاهد یک روند نزولی پرقدرت بر بدنه بازار سهام باشیم.
فشار مضاعف فروش در بورس
وی با تاکید بر اینکه همزمان با افزایش قیمت سهام در بازار شاهد افزایش حساسیت‌ها در معاملات بازار بودیم، افزود: در این زمان قیمت‌ها در بازار با کوچکترین خبر، شایعه و نوسانات خبری وارد فاز اصلاحی می‌شوند و اصلاح قیمتی عمیقی را در بازار شاهد خواهیم بود که در آن زمان اصلاح رخ داده در بازار از جنس اصلاح زمانی نیست.
امیرباقری نوسانات خبری اخیر به خصوص در حوزه صندوق‌های سرمایه‌گذاری دارا دوم را مهمترین دلیل اصلاح بازار عنوان کرد و افزود: برخی از گروه‌ها مانند پالایشی‌ها به دلیل نقش آنها در صندوق دارا دوم به عنوان لیدر بازار شناخته شده بودند که خبر منتفی شدن عرضه این صندوق‌ها باعث ایجاد فشار فروش سنگین در بازار شد.
این کارشناس بازار سرمایه گفت: تایید خبر عرضه صندوق دارا دوم در بازار از سوی وزیر اقتصاد و دارایی زمینه حرکت شاخص بورس از روند نزولی به سمت مثبت را فراهم کرد، اما در نهایت باز هم برخی از نوسانات خبری زمینه ترس در بازار را فراهم و استارت خروج نقدینگی از بازار را کلید زد.
وی با بیان اینکه همزمان با چنین مسایلی، اتفاقات دیگری در بازار رخ داد که باعث شتاب در افت شاخص بورس شد، گفت: نخستین موضوع بحث مربوط به تعدیل نرخ ارز بود که بارها از طرف بانک مرکزی مطرح شد و با توجه به تاثیر مهم نرخ ارز بر بدنه بازار انتظار برای تعدیل نرخ ارز بازار را دستخوش تغییر کرد.
امیرباقری گفت: در این میان با ریسک هسته معاملات و کاهش اعتبار کارگزاری‌ها همراه بودیم که هر دو فشار مضاعفی را بر بدنه بازار ایجاد و منجر به فشار فروش در بازار شد.
این کارشناس بازار سرمایه به انجام معاملات بورس در دو زمان مختلف اشاره کرد و گفت: همین موضوع تغییری را در سرعت گردش معاملات، نقدشوندگی سهام، کارایی بازار و تاثیرگذاری آن بر فشار فروش ایجاد کرد که باعث شتاب در روند نزولی معاملات بورس شد.