حدود نیم‌قرن از خودروساز شدن ایران می‌گذرد که این مسئله همواره اقتصاد ایران را تحت تأثیر خود قرار داده است. امّا خودروسازی فقط مربوط به اقتصاد خرد و بنگاه‌هایی همانند ایران خودرو و سایپا نبوده؛ بلکه از جهات گوناگونی اقتصاد ایران را تحت لوای خود درآورده و به نوعی رویای جهانی شدن اقتصاد را برای ما به ارمغان آورده است.
صنعت خودروسازی، بی‌دفاع در مقابل بی‌ثباتی‌ها
صنایع بزرگ و تأثیرگذار اقتصاد ایران طی چندسال گذشته روزهای نوسانی و سختی را پشت‌سر گذاشته‌اند؛ از اخبار مربوط به احیای مجدد توافقنامه برجام گرفته تا حواشی مربوط به تنش‌های سیاسی داخلی. همگی بر عملکرد نهایی بنگاه‌ها اثرگذار بوده و با توجه به نقشه‌راه ترسیم شده توسط بنگاه‌ها می‌تواند باعث مختل شدن اهداف و روند پیشرفت آن‌ها بشود. یکی از آن صنایع مهم و تأثیرگذار صنعت خودروسازی کشور می‌باشد که باتوجه به مقیاس تولید و سهم از تولیدناخالص‌داخلی در رده تأثیرگذارترین‌ها قرار می‌گیرد. تجربه کشورهای دیگر همانند کره‌جنوبی نیز اهمیت نقش این صنعت در حرکت به سمت توسعه صنعتی کشورها را تأیید می‌کند پس می‌توان وجود ارتباط و همبستگی مثبتی بین این مقوله ،یعنی توسعه صنعتی و توسعه صنعت خودروسازی، را نشان داد و در راستای رسیدن به آن تلاش کرد.
حال بار دیگر به کشور خودمان باز می‌گردیم؛ خودروسازی ایران نیز شاهد حضور شرکای خارجی متنوع در تاریخ فعالیت خود بوده است که آخرین جریان ورودی آن به دوران پسابرجام بازمی‌گردد که شرکای همیشگی ایران متشکل از پژو و رنوی فرانسه پا به خاک کشور گذشته و در قالب قرارداد همکاری مشترک اقدام به مونتاژ خودروهای خود کردند. داستان امّا با خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت سال ۱۳۹۷ رو به وخامت رفت و شرکای تجاری خودروسازان یکی پس از دیگری ایران را به مقصد سایر بازارهای جذاب ترک کردند و این صنعت در ایران را در شوک نااطمینانی و عدم کارایی فرو بردند.
با از سرگرفته شدن مذاکرات بین کشورهای ۴+۱ و همچنین وجود پالس‌های مثبت از مقامات رسمی کشور آمریکا در خصوص قدم برداشتن برای رسیدن به توافقی دیگر با ایران، بار دیگر مسئله حضور خارجیان در این صنعت پرحاشیه اقتصاد ایران مطرح شده که نظرات مخالف زیادی را برانگیخته است. این مخالفان معقتد هستند که باتوجه به مسیر خودکفایی که خودروسازی در دوران تحریم طی کرده است دیگر نیازی به حضور شرکای خارجی برای توسعه و پیشرفت این بخش در اقتصاد ایران نیست و اگر قرار بر حضور دوباره خارجیان در بازار خودروی کشور باشد، نباید به شرکت‌های عهدشکن فرصت حضور دوباره داده شود.
سال ۱۴۰۰، شروع صعود یا تداوم نوسان‌ها؟
در ادامه شاید سؤالی ذهن شما را درگیر کند که: آیا خودروسازان جهانی تمایل به ورود و سرمایه‌گذاری در خاک ایران را دارند؟ مسئله‌ای که در خصوص تجارت بین‌الملل باید توجه زیادی به آن بشود ریسک ناشی از سرمایه‌گذاری در بین کشورها می‌باشد. کشور ما نیز از این قائله مستثنی نیست و حوادث یک دهه اخیر حاکی از ریسک بالای سرمایه‌گذاری خارجی در کشورمان می‌باشد. البته این ریسک با معرفی جوبایدن به عنوان رئیس‌جهمور جدید ایالات متحده کم و کمتر شده و شاهد ورود سرمایه خارجی بیشتری در سال ۱۳۹۹ به نسبت سال قبل در کشور بودیم. در خصوص روند ورود سرمایه و سرمایه‌گذاری خارجی نیز می‌توانید در همین سایت مطلبی تحت عنوان «سرمایه‌گذاری خارجی در زیر ذره‌بین» را مطالعه کنید.
باوجود اخبار مثبت در خصوص توافقنامه برجام و اخباری از جنس پایان یافتن رکود ۳ ساله اقتصاد ایران که عمدتاً ناشی از تحریم‌های سخت وضع شده از سوی آمریکا بود اقتصاد ایران به نوعی در دوراهی ماندن در شرایط بسته و یا گسترش ارتباط با دنیا و حرکت به سمت جهانی شدن ایستاده است. از طرفی باتوجه به افت فاحش ارزش ریال در قیاس با سایر ارزهای خارجی و کاهش یافتن تدریجی ریسک ناشی از سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های اقتصادی کشور از دید بسیاری از شرکت‌های بین‌المللی مناسب برای ورود و فعالیت مولد ارزیابی شده که این مقوله شامل صنعت خودروسازی کشور به عنوان یکی از گلوگاه‌های اقتصادی کشور نیز می‌باشد.
دو سناریو پیش‌روی ایران
در آخر نیز باید به الزام وجود نقشه‌راه و اهداف بلندمدت توسعه‌ای در صنایع بزرگ و تأثیرگذار کشور همانند خودروسازی اشاره کرد که به زبان ساده‌تر باید تکلیف موضع خود را در قبال آن‌ها مشخص کنیم و بعد از آن برای رسیدن به اهداف آتی مشخص شده قدم برداریم. در حال حاضر و در این برهه از تاریخ اقتصادی کشور دو راه پیش روی صنعت خودروسازی کشور قرار دارد؛ تلاش بیش از پیش برای مطرح کردن نام ایران به عنوان قطب خودروسازی در خاورمیانه (همانند توسعه خودروسازی کشور کره جنوبی در دهه ۶۰ و ۷۰ میلادی) و یا بازکردن مرزهای اقتصادی برای ورود خودروسازهای جهانی برای فعالیت «مستقل» در بازار خودروی کشور همانند کشور ترکیه.