سال ۱۴۰۰ تا به اینجای کار سالی پرحادثه و البته پرحاشیه برای اقتصاد ایران بوده است؛ از رکوردشکنی تورم ماهانه و نقطه به نقطه در اولین ماه از فصل بهار تا استقبال بی‌بدیل مردم از رمزارزها و رصدکردن آن‌ها؛ همه این موارد در نهایت وضعیتی بحرانی را در آستانه ورود به فصل تابستان برای کشور ایجاد کرده است که از پس‌لرزه‌های آن می‌توان به صرفه‌جویی در الگوی مصرف برق خانوارها و خاموشی‌های مکرر در راستای کاهش مصرف متوسط برق اشاره کرد که آثار منفی (هزینه‌ها) متعددی را برای افراد و کسب وکارشان ایجاد کرده است.
ورود مهمان ناخوانده جدید به اقتصاد کشور
ویژگی‌های مثبت رمزارزها بر هیچکس پوشیده نیست؛ از نکات مثبت آن برای حکمرانی اقتصادی می‌توان به مواردی همچون افزایش شفافیت مالی، حمایت از کسب وکارهای نوپا، کمک به تسریع مدرنیزه شدن اقتصاد، کمک به بی‌اثرکردن تحریم‌های بانکی وضع شده بر کشور و … اشاره کرد. از همین روی وجود رمزارزها و استفاده از آن‌ها امری اجتناب‌ناپذیر در آینده به نظر می‌رسد و در صورت فراهم کردن زیرساخت‌های مناسب توسط نهادهای پولی و مالی، آینده‌ای روشن را در این زمینه در اقتصاد کشور می‌توان متصور بود. در میان‌مدت چالش‌هایی برای این حوزه در اقتصاد کشور وجود دارد؛ اولین و مهمترین آن‌ها عدم آشنایی کافی مردم و رفتار مشابه با بازار سرمایه در دوران رکوردشکنی شاخص کل (نیمه اول سال ۱۳۹۹) است که این مقوله آثار زیان‌باری را برای این افراد به همراه می‌آورد. مورد بعدی مسدود بودن اغلب صرافی‌های فعال در این حوزه است که توأم با ریسک و نااطمینانی‌های داخلی و خارجی موجود در این حوزه، سرنوشت کیف‌پول و حساب‌های ارزی افراد فعال در این زمینه را خدشه‌دار خواهد کرد.
ارتباط کمبود تولید تولید برق و استخراج رمزارزها
تا به اینجای کار با رمزارزها و بخش کوچکی از ویژگی‌های آن آشنا شدیم اما حال وقت آن است که به موضوع اصلی بپردازیم. همزمانی استقبال مردم از رمزارزها ،به ویژه در حوزه استخراج، با بارندگی کم و شروع فصل گرما اقتصاد کشور را دچار معضل‌های بعضاً ساختاری کرده است تا جایی که مسؤلین کشور را نگران تأمین نیازهای اولیه خانوارها (آب، برق) ساخته است که به عبارتی بهتر زنگ‌خطری را برای ماه‌های آتی برای کشور به صدا درآورده است. مدتی قبل جدول ساعات خاموشی شهر تهران از سوی شرکت توانیر منتشر شد که در بازه‌های خاموشی دو ساعته، هدف مدیریت الگوی مصرف به طور جدی ترسیم شده بود. به طور دقیق‌تر میزان کمبود تولید برق ۹ هزار مگاوات تخمین زده شده است و وزرات نیرو پیش‌بینی کرده است که در صورت اجرای زودهنگام طرح مدیریت الگوی مصرف برق این میزان کمبود تولید برق به عدد ۵۵۰۰ تا ۶۰۰۰ مگاوات خواهد رسید.
دو دیدگاه برای خاموشی‌های اخیر کشور
همانند سایر مسائل در این زمینه این بحث‌هایی بین متولیان اقتصاد و اقتصاددان‌ها شکل گرفته است که در مجموع دوعامل را برای به وجود آمدن کسری ۹ هزارمگاواتی تصور می‌کنند. عامل اوّل که مسؤلین دولتی قائل به آن هستند، افزایش مصرف بیش از حد برق به دلیل استخراج بیت‌کوین در سراسر کشور است که از نقطه‌نظر این افراد، تلاش برای استخراج بیت‌کوین فشار قابل توجهی به صعنت تولید برق کشور وارد کرده است. گروه دوم علت اصلی خاموشی‌های اخیر کشور را چالش‌های مربوط به قیمت‌گذاری این صنعت می‌دانند؛ واقعی نبودن قیمت‌ها و فشار دولت برای تولید و توزیع برق ارزان به خانوارهای کشور (قیمت‌گذاری دستوری)، در فصول گرم سال فشار زیادی را به زیرساخت‌ها موجود در این صنعت وارد می‌کند که یکی از نتایج آن خاموشی‌های پیوسته برای کنترل و کاهش کمبود تولید برق می‌باشد. در همین راستا حمیدرضا صالحی، رئیس کمیسیون انرژی اتاق ایران باتوجه به خاموشی‌های اخیر در سطح کشور می‌گوید: «مهمترین مشکل حوزه برق این است که هنوز قیمت‌ها واقعی نیست؛ باید همزمان با واقعی شدن قیمت‌ها، مسیر برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی هموار شود.» او همچنین معتقد است: «قیمت‌گذاری حامل‌های انرژی یکی از ابزارهای اصلاح وضعیت مصرف انرژی بوده است؛ اما بدون نگرش جامع به کلیه عوامل، نمی‌تواند موثر واقع شود؛ از این‌رو باید سرچشمه‌های اتلاف انرژی شناسایی و درنهایت اصلاح شود.»
چه باید کرد…؟
راهکارهایی برای رفع کمبود تولید در صنعت برق وجود دارند؛ نکته اصلی در این خصوص عدم وجود انگیزه برای تولیدکنندگان برق به دلیل سنگینی سایه قیمت‌گذاری دستوری بر این بخش است که به دنبال آن توسعه زیرساخت‌های تولید برق نیز از لیست اهداف میان‌مدت و بلندمدت تولیدکنندگان برق خارج می‌شود. بخش خصوصی نیز به عنوان کمک‌حال دیگری برای این حوزه محسوب می‌شود و از قضا شرکت‌های صاحب‌نامی همچون شرکت مپنا در زمینه احداث نیروگاه‌های تولید برق کارنامه درخشانی از خود چه در خارج و داخل کشور برجای گذاشته‌اند. راهکار مکمل میدان دادن به بخش خصوصی سرمایه‌گذاری در قسمت زیرساخت‌های موجود در صنعت برق می‌باشد که به دلیل پیشی گرفتن نرخ استهلاک سرمایه از نرخ تشکیل سرمایه، شاهد کاهش کارایی تولیدات مروبط به این حوزه هستیم.
در آخر باید اشاره کرد که خاموشی‌های اخیر و پیش‌روی کشور همانند پس‌لرزه‌هایی از بحران در صنعت تولید برق کشور می‌باشند که به دلیل پیامدهای جانبی آن‌ها، نمی‌توان به سادگی از آن‌ها گذر کرد. خاموشی‌های گسترده می‌توانند تأثیر منفی قابل توجهی بر وضعیت و کیفیت برخی خدمات و ارتباطات کشور از خود برجای بگذارد و به دلیل نفوذ اینترنت و اتصال به شبکه در زندگی امروز مردم، اخلال در فراهم کردن آن می‌تواند آسیب‌های جدی به سرمایه اجتماعی و زیرساخت‌های ارتباطی و شبکه کشور وارد کند.