طبق گزارش‌های بانک مرکزی، در آذرماه سال جاری دو رکورد در آمار چک‌ها به ثبت رسیده است؛ این رکوردها تأیید می‌کنند که اعتماد به چک بعنوان یک ابزار مبادله افزایش یافته‌است. رکورد اول مربوط به تعداد چک‌های مبادله‌شده است که در سومین ماه پائیز به ۸ میلیون فقره رسیده که در مقایسه با دیگر ماه‌های سال جاری در بالاترین سطح قرار گرفته است. رکورد دیگر مربوط به نسبت تعداد چک های برگشتی به چک‌های مبادله‌ای می‌باشد که در آذرماه به رقم ۸/۳ درصد رسیده‌است که این رقم نیز کمترین سطح در سه سال اخیر است.
به طور مشخص بانک مرکزی آمار سه نوع چک مبادله‌ای، برگشتی و وصولی را ارائه می‌کند. در چک‌های عادی، به مجموع چک‌های وصولی و برگشتی بین بانکی، چک‌های مبادله‌ای عنوان می‌شود.
رشد چک های مبادله‌ای
طبق آمارهای منتشر شده، میزان چک‌های مبادله‌شده در سومین ماه پائیز به ۸میلیون فقره چک رسیده است که نسبت به آبان ماه ۵/۶ درصد رشد کرده است. در بین ماه‌های سال جاری آذرماه از لحاظ مبادله چک رکورددار محسوب می‌شود، پس از آن آبان با ۷/۶ میلیون چک مبادله شده در رتبه دوم قرار دارد. در آذر ماه سال قبل ۵/۷ میلیون فقره چک مبادله شده است که نشان می‌دهد طی یک سال میزان استفاده از چک در معاملات حدود ۴۰ درصد افزایش یافته است.
چک‌های مبادله شده در آذر ماه ۹۸/۳ هزار میلیارد تومان ارزش داشته‌اند که نسبت به ماه قبل رشد ۱۷/۶ درصدی را تجربه کرده است. در آذرماه سال گذشته ارزش چک‌های مبادله شده ۶۱/۳ هزار میلیارد تومان بوده است که نشان می‌دهد این مبلغ نسبت به مدت مشابه سال قبل رشد ۵۴ درصدی را تجربه کرده است.
افزایش میزان استفاده از چک می‌تواند دو دلیل داشته باشد؛ یک اینکه اعتماد برای پرداخت‌های مدت‌دار بیشتر از گذشته شده است. دوم اینکه بهره‌گیری از سامانه‌هایی نظیر چکاوک و اعتبارسنجی مشتری برای اعطای دسته‌چک، اعتماد مشتریان به این ابزار معاملاتی را افزایش داده است.
کاهش چک های برگشتی
رصد آمار چک های برگشتی در ماه‌های اخیر نشان می‌دهد که علی‌رغم افزایش چک‌های مبادله‌ای، تعداد چک های برگشتی آذر ماه نسبت به ماه قبل کاهش یافته است. طبق آمارهای بانک مرکزی نسبت تعداد چک های برگشتی به کل چک‌های مبادله‌ای به رقم ۸/۳ درصد رسیده است؛ به عبارت دیگر از هر ۱۰۰ چک مبادله‌ای حدود ۸ عدد چک برگشت خورده است. این نسبت در آبان ماه ۹ درصد و در آذرماه سال گذشته ۱۰/۲ درصد بوده است. به نظر می‌رسد بهره‌گیری از سامانه چکاوک در سال اخیر باعث بهبود آمار چک‌های برگشتی شده است.
احتمال برگشت چک
بر اساس آمارهای بانک مرکزی نسبت ارزش چک های برگشتی به مبادله‌ای در آذرماه به ۱۰/۵ درصد رسیده که این رقم در ماه گذشته به میزان ۱۲ درصد گزارش شده بود. این موضوع نشان می‌دهد که اگر ارزش کل چک‌های مبادله‌ای را ۱۰۰ واحد در نظر بگیریم، در آذر ماه ۹۰ واحد آن وصول شده و ۱۰ واحد آم وصول نشده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که این نسبت در مقایسه با سال‌های قبل بهبود قابل توجهی را ثبت کرده است برای مثال این نسبت در سال ۱۳۹۵ به میزان ۲۲/۲ و در سال ۱۳۹۶ به میزان ۲۱/۵ درصد گزارش شده است.
این آمارها نشان می‌دهند که ابزار چک اعتبار بیشتری در مبادلات پیدا کرده است؛ به بیان دیگر، احتمال برگشت خوردن چک‌های مبادله‌ای در ماه‌های اخیر کاهش یافته است. از طرفی توجه به این نکته ضروری است که ثبت این آمارها در شرایط رکوردی رقم خورده است.
علی رغم اینکه شرایط اقتصاد کشور هنوز در وضعیت مناسبی از لحاظ رونق اقتصادی قرار نگرفته و تا حدودی شرایط خود را با تحریمها وفق داده است اما به نظر می‌رسد که ثبات نرخ ارز و سایر بازارهای دارایی تا حدودی امکان پیش‌بینی قیمت‌ها را در ماه‌های آینده میسر کرده و این موضوعی است که به بازگشت اعتماد برای استفاده از چک کمک می‌کند.