افراد به تناسب میزان سرمایه و ریسک‌پذیری خود می‌توانند در صندوقها سرمایه‌گذاری کنند. این صندوق‌های سرمایه‌گذاری با ایفای نقش واسطه مالی، سرمایه‌گذاری افراد مبتدی را از حالت مستقیم به غیرمستقیم تبدیل کرده و این امکان را پدید می‌آورند که از طریق تشکیل سبد متنوعی از دارایی‌ها که هرکدام دارای ویژگی‌های خاص خود هستند، ضمن کسب بازدهی مناسب، ریسک سرمایه‌گذاری کاهش یابد. بنابراین هر کس می‌توانند با هر مقدار درآمد و دانشی که دارد، صندوق مناسب خود را پیدا کند.
برای آشنایی با مفهوم و مزایای صندوق‌های سرمایه گذاری کلیک کنید.
در این مطلب قصد داریم به معرفی انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری بپردازیم
صندوق های سرمایه گذاری در نه گروه کلی به صورت زیر تقسیم بندی می شوند:
۱- صندوق سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت
۲- صندوق سرمایه‌گذاری در سهام
۳- صندوق سرمایه‌گذاری مختلط
۴- صندوق‌های اختصاصی بازارگردان
۵- صندوق سرمایه‌گذاری شاخصی
۶- صندوق‌های تامین مالی
۷- صندوق های سرمایه گذاری در طلا
۸- صندوق سرمایه گذاری قابل معامله یا ETF
۹- صندوق های نیکوکاری
در ادامه به توضیح انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌پردازیم:
۱- صندوق های سرمایه گذاری با درآمد ثابت
صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت مناسب افرادی است که ریسک‌پذیری پایینی دارند. بیشتر سرمایه این صندوقها در دارایی‌های با درآمد ثابت مثل اوراق مشارکت و سپرده‌های بانکی سرمایه‌گذاری شده است. عموما صندوق‌های سرمایه‌گذاری با درآمد ثابت یک حداقل سود تضمین شده دارند که در دوره‌های معین شده در اساسنامه (معمولا ماهانه) به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌شود. قابلیت نقد شوندگی آنها نیز بالاست؛ یعنی شما به راحتی می‌توانید واحدهای صندوق خود را به پول نقد تبدیل کنید.
برخی از صندوق‌های درآمد ثابت یک رکن به نام ضامن نقد شوندگی دارند که معمولا یک نهاد مالی معتبر است. این ضامن باعث آسودگی خاطر بیشتری برای سرمایه‌گذاران می‌شود.
بازدهی این صندوقها به طور میانگین در حدود ۲ یا ۳ درصد بیشتر از بازدهی بانک‌ها است. بنابراین یک گزینه بسیار جذاب برای افراد ریسک‌گریز و جایگزین مناسبی برای سرمایه‌گذاری در بانک به شمار می‌روند.
۲- صندوق های سرمایه گذاری در سهام
صندوق‌های سرمایه‌گذاری در سهام حداقل ۷۰ درصد منابع مالی خود را در سهام شرکت‌ها سرمایه‌گذاری می‌کنند. کسب سود بسیار بالاتر نسبت به صندوق‌های درآمد ثابت از جمله ویژگی‌های جذاب این صندوق است که البته ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوقها را نیز افزایش می‌دهد. البته به دلیل قوانین وضع شده از سوی نهادهای نظارتی و دانش بالاتر متولیان صندوق ریسک سرمایه‌گذاری از طریق این صندوقها نسبت به سرمایه‌گذاری مستقیم برای افراد ناآشنا به مراتب کمتر است.
این مدل سرمایه گذاری مناسب افرادی است که قدرت ریسک‌پذیری بالاتری دارند و در عین حال تخصص یا فرصت کافی برای سرمایه‌گذاری در بورس را ندارند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری سهامی در استراتژی سرمایه‌گذاری خود با یکدیگر متفاوت هستند و ممکن است محافظه‌کارانه، میانه‌رو یا تهاجمی باشند که این مورد در امیدنامه این صندوق ها ذکر می‌شود.
۳- صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط
این نوع از صندوق های سرمایه گذاری از لحاظ سطح ریسک بین دو گروه صندوق های با درآمد ثابت و صندوق های سهامی قرار دارند. سرمایه‌گذاری در این نوع صندوقها مناسب افراد با سطح ریسک متوسط است. چون بیش از نیمی از دارایی‌های آن در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود. همچنین برای تعدیل ریسک صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط حداقل ۴۰ درصد از دارایی‌های صندوق در اوراقی که درآمد ثابتی دارند سرمایه‌گذاری می‌شود. این صندوقها بازدهی بیشتری نسبت به «صندوق‌های درآمد ثابت» دارند و بدیهی است که سطح ریسک بیشتری نیز داشته باشند. از آنجا که قسمت زیادی از دارایی این صندوقها در سهام سرمایه‌گذاری می‌شود لذا دارای حداقل سود تضمین شده نیستند. برخی از صندوق‌های سرمایه‌گذاری مختلط نیز ضامن نقد شوندگی دارند.
۴- صندوق‌های سرمایه‌گذاری اختصاصی بازارگردانی
صندوق‌های بازارگردانی، همان‌طور که از نام آن پیداست نوعی تخصصی از صندوقها هستند که بازارگردانی سهام شرکت یا صنعت خاصی را بر عهده دارند. هدف از صندوق‌های بازارگردانی جمعآوری سرمایه های سرمایه‌گذاران و خریدوفروش اوراق بهادار در چارچوب تعهدات بازارگردانی آن اوراق، مطابق امیدنامه و کسب منافع از این محل است.
صندوق‌های اختصاصی بازارگردان کمک قابل توجهی برای دوری از نوسانات شدیدی خواهد بود که هر از گاهی در بازار سرمایه رخ می‌دهد. بنابراین صندوق‌های بازارگردانی از صف‌های خرید و فروش بی‌مورد و معامله نشدن سهم در این مواقع جلوگیری و به روان شدن معاملات، افزایش نقدشوندگی و جلوگیری از دست‌کاری قیمت سهام به دست برخی افراد سودجوی بازار جلوگیری می‌کنند.
کاهش کارمزد و هزینه‌های معاملات بورسی در صندوقها به‌واسطه معافیت‌های در نظر گرفته شده، کاهش محدودیت‌های اعتباردهی و تسهیلات به صندوقها و در اختیار قراردادن ایستگاه‌های معاملاتی به صندوقها برای انجام معاملات از جمله ویژگی‌های مثبت این بازارها است. به دلیل ماهیت فعالیت‌هایشان، این صندوقها عمدتا دارای مشتری حقوقی بوده و برای سرمایه گذاری افراد حقیقی جذاب نمی‌باشد.
۵- صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی
صندوق های سرمایه گذاری شاخصی، صندوق‌هایی هستند که منابع مالی جمع‌آوری‌شده را درست به شکلی سرمایه‌گذاری می‌کنند که عملکردی کاملا مشابه با عملکرد یکی از شاخص‌های بازار سرمایه داشته باشند. صندوق‌های سرمایه‌گذاری شاخصی می‌توانند هر شاخصی که مناسب می‌دانند را به عنوان شاخص خود در نظر بگیرند (مثل شاخص طلا، بازار بورس، خودرو و…). در ایران صندوق‌های سرمایه‌گذار شاخصی تنها در حوزه بورس فعالیت می‌کنند و سعی دارند عملکرد خود را مطابق با یکی از شاخص‌های بازار سهام منطبق کنند. این شاخص می‌تواند شاخص کل یا هر یک از شاخص‌های دیگر باشد. اصولا ۸۰ درصد دارایی‌های این صندوق در سهام شاخص ساز بازار و ۲۰ درصد دارایی‌ها نیز در اوراق قرضه و سپرده‌های با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود. ریسک سرمایه‌گذاری در این نوع صندوق از سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سهامی کمتر است.
۶- صندوق‌های تامین مالی
صندوق‌های تامین مالی دارای انواع متفاوتی از جمله صندوق تامین مالی پروژه، صندوق‌های زمین و ساختمان و صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه است. این صندوقها هرکدام در تامین مالی بخش‌های مختلف اقتصادی فعالیت دارند و می‌توانند در حوزه مورد به بهبود عملکرد اقتصادی و تامین مالی کمک نمایند. این صندوقها با شناسایی نیازهای مالی فعالیت‌های اقتصادی مختلف به تامین مالی پرداخته و پس از اجرایی کردن آن سود یا سهام آن را به سرمایه‌گذاران پرداخت می‌کنند. صندوق‌هایی که با هدف تامین مالی فعالیت می‌کنند به سه گروه عمده تقسیم می‌شوند.
۶-۱- صندوق‌های سرمایه گذاری پروژه
این صندوقها با هدف تامین مالی پروژه‌های مختلف و اجرای آنها مورد استفاده قرار می‌گیرد. در واقع این نوع از صندوقها سرمایه جمع آوری شده افراد را برای ساخت و بهره‌وری پروژه از پیش تعیین شده‌ای مورد استفاده قرار می‌دهند.
برای این‌کار، ابتدا شرکت سهامی خاصی با عنوان شرکت پروژه تاسیس می‌شود. پس از اتمام پروژه این شرکت به سهامی عام تبدیل شده و به سرمایه گذاران به اندازه سهمی که داشته‌اند از سهام شرکت مربوطه واگذار می‌شود. ریسک این نوع سرمایه‌گذاری وابسته به ریسک صنعت، ریسک پروژه مشخص شده و بسیاری از عوامل دیگر است و بازدهی آن نیز متناسب با ریسک آن خواهد بود.
۶-۲- صندوق‌های سرمایه‌گذاری جسورانه
یکی دیگر از صندوق‌های تامین مالی است که هدف آن تامین سرمایه مورد نیاز شرکت‌های کوچک و نوپا است که توان زیادی برای رشد دارند و می‌توانند بازده اقتصادی بالایی را به همراه داشته باشند. البته این بازده اقتصادی بالا همواره با پذیرش ریسک بالا همراه است. این سرمایه‌گذاری‌ها برای کسب وکارهای کوچک که نیاز به تأمین مالی داشته و دسترسی خوبی به این منابع ندارند مناسب است. از آنجا که بسیاری از شرکت‌های نوپا با ریسک شکست بالایی روبه‌رو هستند، این نوع سرمایه‌گذاری با ریسک بسیار بالایی موجه است.
۶-۳- صندوق تامین مالی زمین و ساختمان
این صندوقها دارای شخصیت حقوقی مستقل بوده و باهدف جذب منابع مالی برای انواع پروژه‌های ساختمانی تشکیل شده‌اند. این صندوقها می‌توانند به‌عنوان راه جدید در کنار وام به سازندگان مسکن در تأمین منابع مالی کمک کند و افزایش ظرفیت تولید و انبوه‌سازی را در این بخش به همراه داشته باشند. این تأمین مالی از یک‌سو باعث افزایش ساخت‌وساز و پاسخگویی به تقاضای موجود بوده و از سوی دیگر سبب می‌شود تا چرخه اقتصادی مشاغل مرتبط نیز فعال‌تر شود. برآورد ریسک سرمایه‌گذاری در این صندوقها نیز با توجه به ویژگی‌های پروژه تعیین می‌شود.
برای اینکه صندوق زمین و ساختمان شروع به فعالیت کند ابتدا باید طرح توجیهی ساخت را تهیه کرده و ارکان آن را نیز مشخص کنند، سپس با دریافت مجوز تأسیس از سازمان بورس و ثبت صندوق در مرجع ثبت شرکت‌ها به دنبال مجوز فعالیت از سازمان بورس باشد. بعد از انجام این مراحل می‌تواند صندوق را تأسیس کرده و به جذب سرمایه و تأمین منابع مالی بپردازد.
۷- صندوق های سرمایه گذاری در طلا
طلا و ارز دو دارایی محبوب و شناخته شده برای سرمایه گذاری هستند.برای اکثر مردم بهترین راه برای حفظ ارزش دارایی هایشان در برابر تورم سرمایه گذاری در این بازارها است. اما خرید و فروش در این بازارها ریسک های خاص خود را دارد.
در این میان راهی که کمتردر جامعه شناخته شده سرمایه گذاری در صندوق ها طلا است که علاوه بر مدیریت حرفه ای و کاهش نوسانات ناگهانی این بازار ها ریسک های ناشی از نگهداری طلا و ارز به طور فیزیکی( مانند سرقت یا تقلبی بودن طلای خریداری شده ) را کاهش می دهد.
صندوق های سرمایه گذاری در طلا صندوق های قابل معامله (ETF) هستند بنابراین به صورت آنلاین در ساعاتی که بازار معاملات سهام باز است قابل خرید و فروش هستند و تمام مزیت های صندوق های قابل معامله که در ادامه به آنها خواهیم پرداخت را دارا می باشند.
هر فرد حقیقی یا حقوقی که دارای کد بورسی است، می تواند مانند سایر سهام ها به خرید و فروش اوراق این نوع صندوق ها بپردازد. فعالیت آن ها بدین گونه است که حداقل ۷۰ درصد از سرمایه های جمعآوری شده از مشتریان را در گواهی سپرده سکه طلا و مابقی در اوراق با درآمد ثابت سرمایه‌گذاری می‌شود.
ریسک صندوق سرمایه گذاری طلا مربوط به ریسک‌هایی می‌شود که قیمت طلا رابه خطر می‌اندارد . ریسک دیگر مربوط به نقد شوندگی آن است. اما ریسک کلاهبرداری و تقلبی بودن در مورد این صندوقها وجود ندارد زیرا ضامن آنها بانک مرکزی است.
۸- صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF)
صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله معروف به صندوق‌های ETF یا Exchange Tradable Found یک صندوق از دارایی‌های متنوع است که درست مانند سهام معمولی در بورس معامله می‌شود و در واقع شامل تمام انواع صندوق‌های سرمایه‌گذاری است که پیش‌تر معرفی کردیم.
با این تفاوت که صندوق‌هایی که تابه‌حال از آنها صحبت شد، خودشان در بورس نیستند بلکه در اوراق بهاداری سرمایه‌گذاری می‌کنند که اغلب در بورس عرضه می‌شوند. اما صندوق های قابل معامله فعالیت‌های که قبل‌تر گفتیم را انجام می‌دهند و علاوه بر این خودشان هم یکی از شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس هستند.
صندوق‌های قابل معامله در بورس به این دلیل که به صورت آنلاین خرید و فروش می‌شوند، قابلیت نقدشوندگی بالاتری نسبت به صندوق های غیرقابل معامله دارند. ارزش خالص دارایی‌ها در صندوق‌های قابل معامله، به صورت لحظه‌ای محاسبه می‌شود، در حالی که در سایر صندوقها با تاخیر محاسبه و منتشر می‌شود.
همچنین قیمت واحدهای سرمایه‌گذاری در صندوق‌های قابل معامله ارزان‌تر از صندوق‌های غیر قابل معامله است و این مسئله امکان سرمایه‌گذاری‌های کوچک‌تر را فراهم می‌کند.
درETF ها ضامن نقدشوندگی وجود ندارد و بازارگردان این وظیفه را بر عهده دارد به این صورت که زمینه نقدشوندگی واحدهای سرمایه‌گذاری ETF را در بازار فراهم کرده و در صورت نبود فروشند یا خریدار موظف به عرضه یا خرید واحدهای صندوق است.
با توجه به آنچه گفته شد می‌توان دریافت که سرمایه‌گذاری در این صندوقها برای افراد مختلف با سطح ریسک پذیری و اهداف متفاوت گزینه‌ای جذاب است. تنوع دارایی‌های این صندوقها می‌تواند با کاهش ریسک به سرمایه‌گذاران به خصوص افراد مبتدی کمک نماید و در ضمن بازدهی معقولی را به همراه داشته باشد.
۹- صندوق‌های نیکوکاری
هدف از تشکیل این نوع صندوقها، گردآوری سرمایه‌های خرد افراد برای تخصیص به امور خیرخواهانه است. ساختار صندوق‌های نیکوکاری به گونه‌ای است که از سرمایه‌گذاری در امور خیرخواهانه اطمینان حاصل شده و برای این کار از ارکان نظارتی نظیر حسابرس و متولی صندوق استفاده می‌شود. در این نوع سرمایه‌گذاری، فرد سرمایه‌گذار مشخص می‌کند که چه میزان از سرمایه و سود ناشی از آن به امور خیرخواهانه تخصیص داده شود. ممکن است فردی تمایل داشته باشد کل سود خود را به امور خیر خواهانه اختصاص دهد یا اینکه علاوه بر سود اصل سرمایه را نیز صرف این امور کند همه این امکانات در این نوع از صندوق ها برای فرد نیکوکار امکان پذیر است.